Elite-eenheid van de marechaussee die niet direct zal schieten (2024)

Een gepantserde auto rijdt door een drukke, exotisch ogende straat. Een uitdrukkingsloos gezicht met een zonnebril doemt op uit een autoraam. Op het scherm van het navigatie-systeem verschijnt de kleurige plattegrond van Kabul, de hoofdstad van Afghanistan.

De voorlichtingsfilm van defensie over de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten („Ingezet voor heimelijke moeilijke operaties op het land. Op het water. En in de lucht.”) bevat niet alleen de geijkte Hollywood-thrillerbeelden, maar ook een onbedoelde vingerwijzing naar de jongste opdracht van de BSB. De elite-eenheid van de marechaussee helpt de komende dagen in Afghanistan bij het evacueren van Nederlanders en van Afghanen die voor Nederland werkten.

Het kabinet liet dinsdag aan de Tweede Kamer weten dat in Afghanistan extra militairen worden ingezet, zonder „gedetailleerde uitspraken” over hoe dat precies gebeurt. Twee Cougar-helikopters met bemanningen staan klaar voor transport, terwijl een extra eenheid commando’s wordt ingevlogen. In totaal zijn nu volgens het kabinet ongeveer negentig militairen betrokken bij de evacuatie, inclusief de BSB.

Sleutelrol

Het ligt voor de hand dat die laatste eenheid een sleutelrol krijgt bij het riskantste onderdeel van de operatie: het ophalen van burgers en hen overbrengen naar het chaotische vliegveld bij Kabul. Er zijn meer extra goed getrainde militairen die dit zouden kunnen, want Nederland heeft de laatste jaren flink geïnvesteerd in de opleiding van elite-eenheden zoals de commando’s. Maar de militairen van de BSB lijken nu het meest geschikt om op en rond Kabul te opereren.

Net als de rest van de Koninklijke Marechaussee (KMAR) is de BSB een hybride club. BSB’ers zijn militairen die het grootste deel van de tijd hun werk doen in de civiele samenleving. BSB’ers worden ingezet bij een terroristische dreiging op Schiphol of bij een grootscheepse huiszoeking door de politie – het binnendringen van een gebouw geldt als een BSB-specialisme. Dat gebeurt dan onder leiding van civiele autoriteiten als de Nationale Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid of het OM, met nauw omschreven instructies.

Een vergelijkbaar militair optreden in een civiele samenleving wordt nu ook gevraagd in Afghanistan. Daar is de situatie chaotisch en levensgevaarlijk („volatiel”, zegt het kabinet), maar is er geen oorlog. De afspraak tussen de Verenigde Staten en de Taliban, waarbij de laatsten nu de veiligheid garanderen in de buitenste ring rond het vliegveld, heeft gezorgd voor broze stabiliteit. De lichtbewapende BSB’ers zullen hun acties, waarbij ze mogelijk met geblindeerde busjes vol passagiers langs drukke checkpoints rijden, omzichtig moeten uitvoeren.

Zo hebben BSB’ers meer ervaring dan andere elite-eenheden, zegt een militaire bron. „Ze zullen eerder voor een andere oplossing kiezen dan schieten. Ze zijn gewend met grotere teams te werken dan commando’s, die vaak in hun eentje of met zijn tweeën opereren. Veel van wat ze moeten doen komt neer crowd and riot control. Dan is het handig ervaring te hebben bij de mobiele eenheid, zoals bij nogal wat BSB’ers het geval is.”

Bij de BSB zitten veel ex-politie-agenten (‘blauw’ in het jargon), naast voormalige militairen (‘groen’) van bijvoorbeeld het Korps Commando Troepen. „De jongens die hier vanuit het KCT, mariniers of luchtmobiel binnenkomen zijn gewend om uit te sluiten: ze bouwen een bivak, omheinen dat en houden alles buiten. De blauwe opsporingsambtenaar daarentegen treedt juist in contact met publiek, opereert in de dagelijkse maatschappij en zoekt dus verbinding”, zegt een instructeur in het blad KMAR-magazine.

Zo doet BSB ook de bewaking van Nederlandse ambassades in gevaarlijke landen als Afghanistan. Dat heeft niet alleen de spannende Kabulbeelden uit de voorlichtingsfilm opgeleverd, maar ook ervaring met het opereren in de Afghaanse hoofdstad. „Ook in Kabul telt je communicatieve vaardigheid; als je als wachtmeester bijvoorbeeld een ambassadeur, generaal of lokale agent moet zien te overtuigen zijn gedrag aan te passen”, zegt een BSB-teamleider in KMAR-magazine.

Mocht de situatie in Afghanistan verslechteren, dan kunnen de BSB’ers en de andere Nederlandse militairen het mogelijk niet meer alleen af. Om die reden staan de hulptroepen al klaar in Nederland: militairen van de Luchtmobiele Brigade en het Korps Mariniers zijn dan op afroep beschikbaar.